بنا بر برخی تفاسیر، متافیزیک ارسطو اثری منسجم و یکپارچه نیست و موضوع واحدی را دنبال نمی کند؛ به عبارت دیگر، در هر دو یا سه کتاب، یک موضوع به عنوان موضوع متافیزیک معرفی می شود؛ مثلاً ارسطو در کتاب چهارم، از تعبیر بدیع «موجود بما هو موجود» و در کتاب هفتم از «(اوسیا)» به عنوان موضوع این دانش یاد می کند. در این مقاله سعی بر این است که منظور ارسطو را از این تعابیر و نیز ارتباط آن ها را با یکدیگر و نیز با سایر مفاهیم دیگری که نقش اساسی در متافیزیک ارسطو ایفا می کنند؛ نظیر مفهوم ذات و صورت روشن کند تا بدین ترتیب مشخص شود آیا می توان تفسیر بدیلی ارائه کرد که نشان دهد ارسطو توانسته است دانشی نو را با موضوعی جدید و واحد در این کتاب پی ریزی کند و به دشواری های کتاب بتا به عنوان نقشة راه این کتاب پاسخ بگوید. این مقاله با تمرکز بر کتاب های اول، سوم، چهارم و هفتم متافیزیک سعی در بررسی موارد فوق و در مواضعی نشان دادن نوآوری های ارسطو و نیز برخی وجوه افتراق فلسفة وی از فلسفة افلاطون دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

ارسطو ساختاری را که برای عالم وجود معرفی می کند بر پایه مفاهیم (اوسیا)، ماده نخستین، صورت، قوه، فعل و کمال استوار است. به رغم کوشش هایی که او در معرفی (اوسیا)، به عنوان مساله کانونی فلسفه اولی، به عمل آورد، این مفهوم در معرض ایراد و اشکال است، ارسطو گاهی صورت، و گاهی نیز تک فرد مرکب از ماده، صورت و اعراض را (اوسیا) خوانده و با این وجود، ماده را سبب و موجب فردیت موجودات طبیعی می داند. هر یک از این سه باور ارسطو در معرض اشکال است. اما وی در امتداد تبیین تکون طبیعت و دگرگونی های آن به (اوسیا)ی غیر متحرک نخستین رهنمون می گردد و آن را فعلیت یا کمال محض معرفی می کند. در این موضع نیز سخنان وی دستخوش نقصان است. این مقال برخی اشکالات در این زمینه را نشان می دهد و در پایان به برخی عوامل نقصان آرای ارسطو اشاره می کند.

«(اوسیا)» برگرفته از «ایمی» (وجود داشتن)، مفهومی اساسی در هستی شناسی ارسطو است. اما به رغم این اهمیت، نص آثار ارسطو در این باره یکدست و همگون نیست و افزون بر آن، گزینه هایی که اغلب مترجمان در ترجمه آن برگزیده یا ساخته اند، در معرض اشکال و ایراد است. در زبان لاتین نخستین مترجمان essentia را برگزیدند که به لحاظ دلالت بر «وجود» وافی به مقصود بود ولی دیری نپایید که این گزینه به سود substantia منسوخ شد.صورت انگلیسی این واژه لاتین نیز به خطا معادل«(اوسیا)» تلقی شد و هنوز غالب است. با این وجود، انگلیسی زبانان در صدد تغییر برآمده اند و در نتیجه واژه entity به عنوان گزینه ای مناسب جای خود را به تدریج باز می کند. اما در محافل عرب زبان اشکال به قوت خود باقی است و اقدامی صورت نگرفته است. هیچ یک از واژگان «ذات»، «جوهر»، و «طبیعت» کارکرد واژه «(اوسیا)» را ندارد. بدون تردید چنین وضعی در درک و فهم از هستی شناسی ارسطو آثار منفی بر جا گذاشته است.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

طبق نظریه انتقال فناوری زرین فام از شیشه روی سفال، تکنیک زرین فام در قرن دوم ق ابتدا توسط شیشه گران در مصر به کار گرفته شده و سپس این فناوری به تدریج از مصر به سوریه، عراق و ایران منتقل و توسط سفالگران عراقی در قرن سوم ق بر روی سفالینه ها انتقال داده شده است. از طرفی رساله «الدرّه المکنونه» تألیف جابر ابن حیان در قرن دوم ق نگاشته شده و مشتمل بر دستورالعمل های متعدد در خصوص زرین فام است. بنابراین در این پژوهش، به تحلیل نظریه فوق و تطبیق آن با رساله «الدرّه المکنونه» پرداخته خواهد شد. یافته ها نشان می دهد انتقال زرین فام از شیشه روی سفال هم راستا با دستورالعمل های رساله بوده، بدین معنا که فناوری زرین فام ابتدا توسط شیشه گران ابداع و سپس سفالگران نیز از آن الگوبرداری کرده اند. اما نتایج پژوهش و تحلیل تاریخی رساله، تطابق با نظریه فوق را در بُعد مکانی مورد تأیید قرار نمی دهد.

ابن سینا نخستین فیلسوف مسلمان است که به طور دقیق به پیوند عمیق مفهوم ارسطویی (اوسیا) با وجود و ناهمگونی های معنا شناختی آن، توجه نموده است و کوشیده تا از طریق تحلیل هستی شناسانه معنای ارسطوئی (اوسیا)، نقصان اندیشه ارسطو را ترمیم نماید. ابن سینا از مفهوم ماهوی (اوسیا)ی ارسطو به «ما کونه فی الواقع لا فی موضوع» تعبیر می کند و مفهوم غیر ماهوی آن را در خود وجود منحصر می سازد. به این طریق، ابهام در موضوع و مسائل متافیزیک مرتفع می گردد و ظرفیت فلسفه ارسطو در تاسیس یک نظام فلسفی وجودشناختی نمایان می گردد. از نظر این قلم، ژرف نگری و دقت نظر ابن سینا در فهم درست این مفهوم محوری ارسطو حاکی از قوت و اعتبار نظرات او در ارسطو شناسی است.

نقش ‎مایه ها‎ی حک شده بر سکه‎های ساسانی حاوی مضامینی هستند که بیانگر فرهنگ، هنر و باورهای رایج درآن دوره‎ است. این نقش‎ مایه ها که نمادهای ایزدان باستانی ایران یا برآمده از باور های اساطیری- دینی و هنری آن دوره هستند، به دنبال یک رخ‎داد سیاسی، به صورت کاملا" نمادین، بر تاج های پادشاهان ساسانی ظاهر شده‎اند. هدف از این پژوهش بررسی نقوش جانوری و گیاهی بر سکه‎های نخستین پادشاهان ساسانی و مطالعه و تفسیر نمادین این نقوش است.برخی از پرسش‎های مرتبط با این پژوهش به شرح ذیل است: تصویرپردازی‎های اساطیری گیاهی و حیوانی در سکه‎های نخستین شاهان ساسانی چه جایگاهی در باورهای دینی این دوره داشته اند و ارتباط نمادین این نقوش با ایزدان باستانی چیست؟ با بررسی این نقوش می توان نتیجه گرفت که تحولاتی که در تصویر‎پردازی سکه های ساسانی به وجود آمده‎اند ناشی از رویدادهای سیاسی-تاریخی آن دوره اند. تصویرپردازی های حیوانی نیز که در واقع مظاهری از ایزدان زرتشتی چون ورثرغنه، آناهیتا و ... بودند، از زمان بهرام دوم به بعد بر تاج‎های شاهان ساسانی نمایان و به یکی از خط مشی های اصلی هنر ساسانی تبدیل شدند. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه‎ای و میدانی انجام شده است.

نیایش «یثااهووئیریو / اهونور» (yaJ a ahu vairiio/ ahunawar) مقدس ترین و شاید باستانی ترین نیایش زردشتیان است که احتمالا پیش از بازنویسی اوستا در دوران ساسانی، درآمدی بر گاهان بوده است. این قطعه منظوم ویژگی های کنایی گاهان و سنگینی معانی آن را دارد و در وزن همانند «اهونودگاه» سروده شده است، ولی در اوستای کنونی، بند سیزدهم از یسن بیست و هفتم است. دعای اهونور از جهت درون مایه در بردارنده معانی ژرف و از جهت لفظی دارای معانی کنایی و استعاری دقیقی است که دریافت درست آن را دشوار می سازد. در گفتار پیش رو کوشیده شده این نیاش با در نظر داشتن پژوهش های پیشین، و بر اساس مفاهیم اوستای گاهانی و جدید، و نیز با تکیه بر متون پهلوی، بویژه فرگرد نخست «بغ نسک»، که در برگیرنده بخش اعتقادی دینکرد نهم بوده و تاکنون کمتر مورد توجه پژوهش گران قرار گرفته است، بررسی شود. بغ نسک یکی از نسک های اوستای دوره ساسانی است که هر چند متن اوستایی آن باقی نمانده است، خلاصه ای از مطالب آن بر اساس دریافت مولف دینکرد، در دینکرد نهم آمده است. «بغان یشت» نیز که در بردارنده سه یسن 19، 20 و 21 اوستاست، قدیمی ترین تفسیری است که به زبان اوستایی از سه دعای مهم زردشتی برجای مانده است.